Kontinans ve İnkontinans Nedir?
SORU – CEVAP
Anne- Baba: 2 yaşında oğlumuzun böbreğinde taş olabileceği ve metabolik bir bozuklukla ilgilisi olabileceği söylendi. Ne sıklıkla bu hastalık çocukların başına geliyor?
Üriner sistemde taş oluşumu kompleks bir olaydır. Metabolik, diyet, böbrekte anatomik bir bozukluk ve enfeksiyon varlığı bu kompleks olayın birer parçasıdır. Taşların büyük çoğunluğu kalsiyum oksalat taşlarıdır. Kalsiyum ve oksalatın süpersaturasyonu (Hiperkalsiüri ve hiperoksalüri) ve inhibitörlerin azlığı sitrat (hipositratüri) kalsiyum oksalat taşlarının oluşumunda rol oynar.
Diğer taşlardan Ürik asit taşları yaklaşık % 6-8 oranında saptanır.
Sistin taşları sistinin idrarda fazla atılımıyla alakalıdır ve % 2-6 oranında saptanır. Bu hastalık genetik geçişlidir ve böbrekten bazı amino asitlerin yeterli emilememesi nedeniyle ortaya çıkar.
Diğer bir taş çeşidi de enfeksiyon taşlarıdır. Üreaz enzimi üretme yeteneğine sahip Proteus, Klebsiella gibi bakteriler bu taşın oluşumundan sorumludur.
Tüm çocukluk dönemi üriner sistem taşları uzun dönemde tekrarlama olasılığı yüksek olduğu için hastalar metabolik olarak değerlendirilmelidir.
Ülkemizin coğrafi konumu nedeniyle taş hastalığı için endemik bir bölgede olduğumuzu ve risk altında olduğumuzu belirtmek isterim.
Anne- Baba: Bu hastalığın tanısının konulması aşamasında bizi neler bekliyor.
Sizin çocuğunuzda taş olduğu sadece idrar tahlilinde kristaller görüldüğü için söylenmiş. Bu nedenle görüntüleme yapmamız gerekmektedir.
İlk görüntüleme Üriner sistem USG si olacaktır. Taş USG de saptanmaz ve hastanın şikayetleri var ise o zaman kontrassız ince kesit spiral bilgisayarlı tomografi çekilmesi gerekir. Tomografi hızlı ve yüksek duyarlılığı olan bir tetkiktir.
Tomografi USG den farklı olarak radyasyon alınmasına sebep olan bir tetkiktir. O nedenle yerinde ve sınırlı sayıda kullanılmalıdır.
Anne- Baba: Bu tetkikler taşın yerini ve büyüklüğünü gösterecek, peki altta yatan nedeni nasıl araştıracaksınız?
Metabolik değerlendirme yapmamız gerekmekte. Bunun içinde elimizde taş var ise onun ne taşı olduğu saptanmalıdır. Bazı kan ve idrar tetkikleri buna ilaveten hormonal tetkikler yapılacaktır.
En başta basit olarak yapacağımız idrarında Kalsiyum/Kreatinin oranına bakmaktır. Bunun belli bir değerin üstünde olması bizim için anlamlıdır.
Anne- Baba: Sonrasında yapılacak korunma yöntemlerini biraz daha açar mısınız ?
Taşın tamamen vücuttan çıkarılması sağlandıktan sonra taşın cinsi ve metabolik değerlendirmenin sonuçlarına göre bazı basit öneriler, diet modifikasyonları ve ilaçların yardımı ile yeni taş oluşumundan korunma sağlanacaktır.
Anne- Baba: Bu hastalık bizim çocuğumuza kısa ve uzun vadede ne gibi sıkıntılar çıkarabilir? Bu hastalık kendiliğinden geçer mi ? Tedavi edilmez ise neler olabilir?
Taş oluşumunu önleyemez veya yavaşlatamazsak çok sık taş nedeniyle hastane başvurusu, radyasyona maruz kalınacak tetkikler ve operasyonlar gündeme gelebilir.
Anne- Baba: Bu hastalığın tedavi alternatifleri nelerdir? Taşın vücuttan çıkarılması ile ilgili ne gibi yöntemler var?
Bu konuda şanslıyız. Gelişen teknoloji sayesinde açık taş ameliyatlarının uygulanması sadece belli bir hasta gurubunda gerekmekte. Bunun dışında çocukluk dönemi böbrek taşlarının büyük bir çoğunluğu ultrasonik dalgalarla taş kırma (ESL) yöntemine iyi cevap vermektedir.
ESL dahil tüm tedavi alternatifleri taş sayısı, yeri, büyüklüğü, cinsi ve üriner sistem anatomisi göz önünde bulundurularak hastaya sunulur.
Kabaca Üreteroskopi, Retrograd İntrarenal Cerrahi, Perkütan nefrolitotomi başlıca kullanılan cerrahi tekniklerdir.
Anne- Baba: Bu saydığınız tedaviler sonrasında olabilecek komplikasyonlar nelerdir? Kullanılan bir ilaç var ise bunun yan etkileri nelerdir.
Cerrahiler sonrası en sık karşılaşılan komplikasyonlar idrar yolu enfeksiyonu (İYE) ve Perkütan taş cerrahisi içinde ek olarak kanama riskidir. Bazı durumlarda taş bir kerede temizlenemeye bilir ve birden fazla girişim gerekebilir.
Anne- Baba: Eğer ameliyat olacaksa anesteziden dolayı çocuğumuza bir şey olur mu?
Günümüz anestezi teknik ve ilaçlardaki gelişmelerden dolayı 6. Aydan sonra yapılan girişimlerde çocuktaki risk erişkinle eşit düzeydedir. Daha ayrıntılı bilgiyi anestezi uzmanından alabilirsiniz. Anestezi muayenesi sırasında sizden istenen tetkikleri eksiksiz yaptırmanız, çocuğun tıbbi geçmişi ve geçirdiği hastalıklarla ilgili eksiksiz bilgi vermeniz önemlidir.
Gerek kapalı gerek açık ameliyatlarda verilen anestezi aynıdır sadece süresi değişmektedir.
Anne- Baba: Ameliyat başarılı geçerse ne zaman taburcu oluruz?
Taş kırma ve Üreteroskopi de aynı gün, Perkütan Taş cerrahisi sonrası 2-4 gün sonra taburcu olabilirsiniz.
Anne- Baba: Çocuğumuz eski haline ne kadar zamanda döner (Normal oyun oynama, okula gitme, yüzünün gülmesi.
Sizinle ortak karar verdiğimiz tedavi yöntemi başarılı olursa bundan sonra takiplerimiz nasıl ve ne sıklıkla olacak?
Kapalı ameliyattan sonra 48 saat sonra normal hayatına dönebilir. İdrar yaparken yanma ve kanama bazen 1 hafta kadar sürer. Ateş olmadığı sürece 1. Hafta kontrolüne kadar bekleyebilirsiniz. Sonraki kontroller 6. Hafta, 3 ay ve 1. Yılda yapılmaktadır. Diğer yöntemlerde söylediğiniz anlamda iyileşme komplikasyon olmadığı taktirde 1 ayı bulabilir.
Anne- Baba: Acil durum nedir ? Böyle bir durumda neler yapmam lazım?.
Bu olgularda eğer ateş varlığında İYE saptanırsa, kusma bulantı buna eşlik ederse veya ameliyat bölgesinde aşırı ağrı varlığında mutlaka bir sağlık kurumuna başvurulmalıdır.
SON SÖZ
Çocuk taş hastalığı altta yatan nedenin bulunmasını gerektiren bir hastalıktır. Aksi taktirde çok sık tekrarlar ve böbreklere zarar verir bir hal alır. Teknoloji taş ameliyat mortalite ve morbiditesini oldukça azaltmış fakat hala sıfıra indirmemiştir. Bu ameliyatlarda tecrübeli merkezlerin seçilmesi komplikasyon oranlarının azaltılması için önemlidir.
Prof. Dr. Cem Akbal
Çocuk ürolojisi